Babil-İştar kapısı sırlı tuğlalarının karakterizasyonu ve korumaya yönelik öneriler

Abstract

Antik dönemde Mezopotamya'nın en büyük şehri ve başkenti olarak bilinen Babil Şehri'nin tarihi M.Ö.3. bin yıla kadar uzanmaktadır. Günümüz Irak topraklarında bulunan Babil antik kentinde 1899 yıllarında başlayan kazılarda ortaya çıkmış olan İştar Kapısı ve Tören Yolu, antik dönemde M.Ö 604-562 tarihleri arasında II.Nebukadnezzar tarafından sırlı tuğlalarla inşa edilmiş en büyük yapılardandır. Alman arkeolog Robert Koldewey'in 1899'da başlattığı kazılarla gün ışığına çıkan parçaların bir bölümü ile yeniden inşa edilmiş olan bu kapı, günümüzde Staatliche Museen Zu BerlinVorderasiatisches Museum'da sergilenmektedir. Kazılarda ortaya çıkarılan özgün malzemenin diğer bölümü günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü'nde bulunmakta ve kısmi olarak sergilenmektedir. Bahsi geçen arkeolojik bölge 1899-1917 tarihlerinde Osmanlı Devleti sınırları içinde olduğundan, kazılardan çıkan eserlerin 3'1'lik kısmı dönemin Asar-ı Atika Nizamnamesi (Eski Eser Kanunu) gereğince, Osmanlı Devleti'ne teslim edilmek suretiyle Müze-i Humayun'a yani günümüz İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü'ne Almanya'da paneller hazırlandıktan sonra 1930'lu yıllarda getirtilmiştir. Yapılan bu tez çalışmasında İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü deposunda bulunan İştar Kapısı ve Tören Yolu sırlı tuğlalarından (beyaz-sarı-mavi-yeşil sır örnekleri ve sırsız tuğla) örnekler alınarak malzemelerin içerikleri ve karakterizasyonu belirlenmeye çalışılmıştır. Söz konusu malzeme bugüne kadar bilimsel bir çalışmanın konusuolmamıştır. Bu doğrultuda yapılan çalışma yedi bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde araştırma konusu tanıtılmakta ve çalışmanın amacı belirtilmektedir. İkinci bölümde Mezopotamya tarihi, coğrafyası-iklimi konularına değinilmiş ayrıca inancın yaşam ve mimari üzerindeki tüm gelişmelerin temelinde bulunduğunun da altı çizilmiştir. Üçüncü bölümde Babil Şehri'nin tarihi, Yeni Babil dönemi ve İştar Kapısı'nın taçlandığı II.Nebukadnezzar döneminden ve Babil'de yapılan kazıların tarihçesi araştırılarak Robert Koldewey'in Babil antik kentini keşfetmesi konuları araştırılmıştır. Dördüncü bölüm İştar Kapısı yapım aşamaları, Babil Şehri için önemi ve üzerindeki hayvan betimlemelerinin anlamları ve parçaların Almanya'ya götürülerek orada yeniden ayağa kaldırılması konularına değinilmiştir. Beşinci bölümde döneme özgü yerel mimari yapı kaynakları ve kerpiç yapımından tuğlaya geçiş süreci, sırlı tuğlanın kullanım alanları araştırılmıştır. Altıncı bölüm; İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü'nde bulunan, Babil İştar Kapısı ve Tören Yolu'na ait olan sırlı tuğla örneklerinin karakterizasyonunu belirlemeye yönelik kimyasal, petrografik ve aletli analizler yer almaktadır. Yedinci bölümde tez çalışmasının sonuçları ve değerlendirilmesi ile Babil İştar Kapısı ve Tören Yolu'na ait sırlı tuğlaların korunmasına yönelik geliştirilen öneriler ele alınmıştır.