Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası bağımsızlığı ve seçilmiş Avrupa Birliği üyesi ülkelerle karşılaştırılması

Abstract

Literatürde merkez bankası bağımsızlığı genelde siyasi otoriteden bağımsızlık anlamında kullanılmaktadır. Kullanılan başlıca bağımsızlık ayırımı olan ekonomik ve politik bağımsızlık tanımlamasına göre politik bağımsızlık, merkez bankalarının para politikası hedeflerini hükümetin etkisinde kalmadan belirleyebilmesi; ekonomik bağımsızlık ise para politikası hedeflerini gerçekleştirmek üzere gerekli araçları belirleyebilme ve hükümetin onayı olmaksızın kullanabilme yeteneği olarak tanımlanmıştır. Merkez bankası bağımsızlığı kavramının gelişimiyle birlikte günümüzde pek çok ülkede daha fazla yasal bağımsızlık sağlayacak reformlara gidildiği görülmektedir. Maastricht Anlaşması ile Avrupa Birliği doğmuş ve Birlik'in üçüncü ve son aşamasından önce Avrupa Merkez Bankası kurulmuştur. Merkez bankası bağımsızlığının parasal birliğe üye olmanın ön koşulu haline getirilmesiyle Avrupa ülkelerinin genelinde bu yönde bir reform süreci başlamıştır. Bu süreci yaşayan ülkeler merkez bankalarının bağımsızlık düzeylerini arttırsalar da sonuçta bağımsızlıklarını üst kurumları haline gelen Avrupa Merkez Bankası'na devretmişlerdir.2001 kanun değişikliği sonrası Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ekonomik bağımsızlığa kavuşmuştur. Genel olarak Avrupa Merkez Bankası'na görev ve yetki açısından uyumun sağlandığı söylenebilirse de diğer bağımsızlık türleri açısından bazı önemli yasal eksikliklerin olduğu unutulmamalıdır.Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın bağımsızlığının kuruluş yasasından itibaren sağlanmaya çalışıldığı ve Banka'nın idari sistem içinde tümüyle kendine özgü "sui generis" bir hukuki yapıya sahip olduğu bir gerçektir. Bu yapının devamlı şekilde bağımsızlık açısından korunabilmesi, uygulamaya yönelik tedbirlere bağlıdır. Enflasyon hedeflemesi rejimiyle birlikte gündeme gelen fiyat istikrarı kavramı bağımsızlığın da bir ön koşulu haline gelmiştir. Avrupa birliği sürecinde Türkiye'nin tam üye olabilmesi siyasi otoritenin bu ön koşulu zedelemeyecek şekilde davranmasına bağlıdır.

Generally, the independence of central banks means being independent from the politicalauthority in literature. According to the economical and political independence seperationwhich is used mainly, political independence has been defined as definition of the monetarypolicy targets by the central banks without exposing the influence of the government andeconomical independence has been defined as in order to realize the monetary policy targetsdefinition of the necessary instruments and the ability of using without approval of thegovernment. It can be seen in these days with the development of the independence of thecentral bank concept, more reforms put into practice which will ensure more legalindependency in many countries.Eurpean Union has been emerged with Maastricht Treaty and before the third and the laststage of the Union, European Central Bank has been established. With the independence ofthe central bank has been converted to the precondition of being member to the monetaryunion, a reform process initiated in most of the Europe countries. Also these countriesexperiencing this process have increased levels of independence of own central banks, theyhave assigned to their own independency to European Central Bank which has been convertedto their superior institution.With the 2001 amendment law, The Central Bank of the Republic of Turkey gained itseconomic independency. Though it can be said that an adaptation to European Central Bankin terms of authority and function, some inconsistencies about other independency typesshould be taken into consideration.It is a fact that the independency of The Central Bank of the Republic of Turkey, which isconsidered to have a "sui generis" juridical structure, has been an issue since theestablishment law. The protection of this structure continually in terms of independence,depends on the practical and preventive measures. The term "price stability", which isnowadays a current issue dually with inflation targeting, has become an important conditionfor the independence. In the process of the European Union, the membership of Turkey isstrictly affiliated with the political authority's attentive behaviours to this importantcondition.