Hekimin sır saklama ve bildirim yükümlülüklerine ilişkin hukuki ve etik sorunlar

Abstract

Hekimin meslek etik kuralları ve insani ilkeler çerçevesinde hem hastasına hem devlete karşı yerine getirmekle bağlı olduğu birtakım yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu yükümlülükler arasında bulunan sır saklama yükümlülüğü hastanın mahremiyet alanına yönelik, hem bedensel hem de manevi bir koruma sağlamaktadır. Hasta teşhis ve tedavi sürecinde hekim ile bazı özel bilgilerini paylaşabilir. Kişilerin sağlık bilgileri hassas veri sayılır ve tedavi süresi boyunca edinilen bilgiler gizli kalmak zorundadır. Hekim, hastasının gizli kalmasında menfaati olan her türlü bilgiyi sır saklama yükümlülüğü kapsamında saklamakla sorumludur. Hekimin hastasının hassasiyetlerine uygun ve dikkatli davranması, hastanın hekime tamamen güvenmesine ve daha başarılı bir tedavi süreci geçirmelerine katkıda bulunur. Hekimin hastanın iç dünyasına en çok müdahil olabileceği tıbbi alan ise psikiyatridir. Psikiyatri hekimleri hastalarını tedavi ederken hastanın çoğu zaman kendisine bile açmakta zorlandığı alanlara inmek ve en özel, en hassas bilgilerine hakim olmak zorundadır. Psikolojik danışma ve psikoterapi esnasında hastalar hekimlerini sırlarını saklayan birer kasa olarak görür ve bu tedaviyi başarı ile sonuçlandırmanın tek yolu sağlam bir güven ilişkisidir. Hekimin hastasına karşı olan bu hassas yükümlülüğü kanun ile belirlenmiş bazı durumlarda ihlal edilebilir. Bu istisnai durumlarda hekimin sır saklama yükümlülüğüne karşı davranması, aslında hekimi suçlu hale getirmez. Hekim, kanunda sayılmış hukuka uygunluk sebeplerine uygun davranarak sır saklama yükümlülüğüne aykırı gibi görünen davranışlarda bulunabilir. Bu hukuka uygunluk sebeplerinden biri de hekimin ihbar yükümlülüğüdür. Hekimin temel yükümlülüklerinden biri sayılan suç ihbarı, Türk Ceza Kanunu'nda da düzenlenmekte, sağlık mesleği mensupları için ayrı bir yan başlık olarak ele alınmaktadır. Hekimin suçu bildirme yükümlülüğü altında olması, Hipokrat Yemini'nde her daim uyacağını söylediği diğer ilkelerden muaf hale getirmez. Hekim, kendisinden sağlık hizmeti bekleyen kişiye, mağdur veya fail olarak aralarında fark gözetmeden sağlık hizmetini sunmalıdır. Aksi halde, suça karışmış olan kişi ihtiyacı olan sağlık hizmetini talep etmek için sağlık kuruluşlarına başvurmaktan çekinir. Hekimin öncelikle tedavi mi yoksa bildirim yükümlülüğü altında mı bulunduğu kanun yapma süreci boyunca tartışmalı olan bir konu olmuştur. Hekimin yeterli hukuk bilgisine sahip olmadığı ve olay anında kimin mağdur kimin fail olduğunu tespit etmesinin kendisinden beklenemeyeceği açıktır. Hekime yüklenen ihbar yükümlülüğü suçla mücadelede önemli bir role sahiptir. Hekim sadece tedavi için kendisine gelen hastalar için değil, psikoterapi esnasında suç olgusu taşıyan durumlar için de bu yükümlülük altındadır. Psikiyatrik anlamda çeşitli rahatsızlıklara sahip hastalar zaman zaman düşüncelerini ve planlarını hekimleri ile paylaşırlar, hekim suçun oluşmasını engelleyecek bir durumda ise konuyu yetkili mercilere bildirmekle yükümlüdür. Hekimin bu noktada sır saklama yükümlülüğü ile bağlı olup olmadığı, hangi durumlarda hangi yükümlülüğe öncelik verebileceği çeşitli mahkeme kararları ve doktrinden görüşler ile desteklenerek çalışmamızın tamamında ele alınmıştır. Her bir inceleme bölümü önce hekimler açısından açıklanmış daha sonra da psikiyatristlerin alanına özgülenmiş bir şekilde ifade edilmiştir.

In accordance with medical ethics and humanity, the physicians have some certain obligations which they have to fulfill, both to their patients and to the state. The patients may share some private information with their physician during the diagnosis and treatment process. Patients' personal health data are considered as sensitive data and the information that the physician obtained during the treatment process must be remain confidential. The physician must keep every information as a secret under the liability of confidentiality, if his/her patient has benefit to keep that information private. The physician's attention and concern to their patient's sensitivities will inspire confidence to the patient and will contribute a more successful treatment process. Psychiatry is a field in which the physician can be most involved in the patient's inner world. During the psychiatric treatment, psychiatrists must be able to master of their patient's deep secrets that even the patient himself/herself having trouble admitting to himself/herself. Patients see their psychiatrists as their safe box collecting their secret informations during the treatment process, and only way to complete the treatment with success is a sound trust relationship. This important obligation of the physician may be violated in some cases determined by law. In these exceptional circumstances, the physicians' nefarious acts actually do not violate the liability of confidentiality. The physician can violate the liability of confidentiality by acting in accordance with the reasons of compliance with the law that determined by law. One of the reasons for compliance with law is the physician's obligation to report an offense. Reporting an offense is considered as one of the main obligations of the physician and also regulated in the Turkish Criminal Code and specialized for healthcare professionals. Physicians obligation to report an offense does not exempt him/her from the other obligations that he/she is under with the Hippocratic oath. The physician must provide healthcare to the patient whether he/she is the perpetrator or the victim of a crime. Otherwise, the person involved in the crime hesitates to apply to the health institutions to demand the health service he/she needs. Deciding which obligation that the physician is under has been one of the most controversial issues during the legislation process. It is clear that the physician is not equipped with sufficient legal knowledge to determine who's the victim or the perpetrator at that moment. The physician's obligation to report an offense has an important role in fight against crime. The psychiatrists are also responsible for the information -that may be indicative evidence- they provided during a therapy session. Psychiatric patients occasionally share their plans with their psychiatrists; and if the psychiatrist is in a situation that can help to prevent occurrence of the crime, he/she is obliged to inform the competent authorities. We handled every issue that compares and contrasts the physicians' obligations depends on the situation throughout our work, by exemplifying court decisions. Each examination section was first explained in terms of physicians and then specialized for psychiatrists.