Rüstem Paşa Camisi ve çinilerinin Türk sanat ve mimarlık tarihi açısından önemi üretim, kullanım ve restorasyon sorunları

Abstract

Rüstem Paşa Camisi bilindiği gibi, Mimar Sinan'ın çinilerle kaplı, en önemli yapılarından biridir. Ancak, birçok sanat tarihçisi tarafından üzerinde önemli çalışmalar yapılmış olduğu halde, yapılan çalışmalar bağımsız monografi haline getirilmemiştir. Yapılan bu çalışma ile bugüne kadar yapılmış araştırmaların, kapsamı daha da genişletilmek üzere biraraya getirilmesi hedeflenmiştir. Çalışmamız kapsamına alınan konular, alt başlıklara bölünmek üzere beş ana başlıkta toplanmıştır. Birinci bölümde Rüstem Paşa'nın tarihe damgasını vurmuş devlet adamlığı, döneminin en önemli kadın şahsiyeti Hürrem Sultan ve eşi Mihrimah Sultan'la ilişkileri ve Osmanlı ekonomisine yaptığı katkıları kısaca ele alınmıştır. İkinci bölümde, Rüstem Paşa camisinin tarihçesi, mimari özellikleri, mimari elemanları, plan şeması, geçirdiği restorasyonları ve tespit edilmiş mimari sorunları incelenmiştir. Üçüncü bölümde caminin sanat tarihi açısından önemini yansıtan çinileri renk, desen ve kalite özellikleri açısından değerlendirilmeye çalışılmış, kod numaraları verilerek gruplara ayrılan çiniler, auto-cad programında bilgisayar ortamında birebir ölçülerle hazırlanan paftalar üzerine cami yüzeylerinde yer aldıkları biçimde yerleştirilmişler, adet sayımları yapılmış, boyutları ölçülmüş ve sorunları irdelenmiştir. Dördüncü bölümde ise, cami çinilerinin üretim ve kullanım süreçlerinde oluşan sorunları tespit edilerek, çinileri koruma yöntemlerine işaret edilmiş, koruma önerileri getirilmeye çalışılmıştır. Beşinci bölümde, genel bir değerlendirme yapılmaya çalışılmış ve cami alt kat çinilerinin tümünü kapsayan detaylı çalışmalar, hazırlanan değerlendirme tabloları ile sonuç kısmı ilişkilendirilmiştir.

Embroidered with ceramics, Rüstem Pasha Mosque, as it is well known, is one of the most significant works of Mimar Sinan. Despite many considerable studies of various art historians on the Mosque, these have not yet been united as an independent monograph. This study aims at uniting the researches that have been performed up to now on the work of art in question by expanding their content. Subjects enclosed here fall under five main headings. First chapter includes the historical statesmanship of Rüstem Pasha, his relations with Hürrem Sultan, the most influential woman actor of the time, and his wife Mihrimah Sultan and his contributions to Ottoman economy. The second chapter analyses the history of Rüstem Pasha Mosque, its architectural features, architectural components, planning scheme, restorations and detected architectural problems. The third chapter investigates ceramics reflecting the importance of the mosque in the art history in detail according to their color, pattern and quality. The ceramics that are classified under code numbers are then located as they are on sheets prepared by one to one dimensions in computer network via auto-cad program. They are counted, measured and their problems are explicated. In the fourth chapter, the problems that may occur on mosque ceramics during the production and usage processes are determined, ceramics protection methods are underlined and some suggestions on how to protect the ceramics are offered. Fifth chapter includes an overall evaluation; the detailed studies on the ceramics located in the lower floor of the mosque, the evaluation charts and the conclusion are associated.