Ağ Analizi Perspektifinden Covid-19 Küresel Salgınının Psiko-Sosyal Etkilerinin İncelenmesi

Abstract

COVID-19 küresel salgının psiko-sosyal etkilerin birbiri ile iliskisini inceleyen bu çalısma salgında önemli olabilecek bir dizi degiskenin birbiri ile etkilesimleri ve farklı alt gruplardaki söz konusu degiskenlerin merkeziyetleri Türkiye temsili bir veri setinde ag analizi perspektifi ile incelenmistir. Özelde tiksinme duyarlılıgı, davranıssal ketleme/aktivasyon, kaynakların kıtlıgı, finansal endiseler, psikolojik iyi-olus, stres ve bir dizi demografik degiskenin ag örüntüsündeki birbirleri ile iliskisi incelenmistir. Ayrıca ag modelleri kadın ve erkekler, yasanılan yer (büyüksehir, sehir ve kırsal) ve farklı sosyo-ekonomik düzeydeki (SED) katılımcılar için ayrı ayrı yürütülmüs ve bu alt gruplarda kestirimi yapılan ag modellerinin farklılıkları incelenmistir. Tiksinme duyarlıgı, finansal endiseler ve davranıssal ketleme/aktivasyon için COVID-19 özelinde maddeler ile birlikte çalısmada kullanılacak ölçüm araçları 349 kisi ile pilot çalısmada test edilerek, ölçüm araçlarının psikometrik degerlendirmeleri yapılmıstır. Daha sonra ana çalısmada Türkiye temsili bir örneklemde 1905 kisiden veri toplanmıstır. Veriler nüfusları oranında her sehirden katılımcılar yer almıstır. Yasanılan yere göre yürütülen karsılastırmalı ag analizine göre büyüksehirde yasayanlar için kamu hizmetlerine duyulan güven, kisilerarası iliskilerde tükenmislik, COVID-19 tiksinme duyarlılıgı, eglence arayısı, sosyal mesafeye hassasiyet ve yetersizlik hisleri en önemli degiskenler olurken, sehirde yasayan katılımcılardan için COVID-19 ile ilgili istatistikleri takip etme, yatırım amaçlı davranıslar, sosyal mesafeye hassasiyet, yetersizlik hisleri ile kendini gösteren stres ve hanedeki COVID-19 risk grubundaki kisi sayısı merkezi öneme sahip degiskenler olarak bulunmustur. Kırsaldaki katılımcılar için tükenmislik, yatırım davranısları, tasarruf yapma egilimi ve yetersizlik hissi ile ortaya çıkan stres merkezi rolü yüksek degiskenlerdir. Son olarak SED?e göre yürütülen ag analizi sonuçlarına göre, yüksek SED?deki katılımcılar için yetersizlik ve çaresizlik, eglence arayısı ve is kaybı merkezi önemdeyken, orta SED?deki katılımcılar için yetersizlik ile gözlenen stres, is kaybı olması durumu, yatırım davranısları, hem COVID-19 ile ilintili tiksinme hem de genel tiksinme hassasiyeti yüksek merkezi öneme sahip bulunmustur. Düsük SED?deki katılımcılar için finansal açıdan tasarrufta bulunma, yatırım yapma motivasyonu ve isteki tükenmislik diger dügümlerle yüksek oranda etkilesim içinde bulunmustur. Projeden elde edilen sonuçlara göre, farklı alt gruptaki kisilerin ihtiyaçlarının farklı oldugu bulunmustur ve gelistirilmesi muhtemel veri-temelli müdahale programlarında bu göreli öneme sahip degiskenlerin diger degiskenler ile iliskisinin de göz önüne alınması gerekmektedir.