Edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiyesi

Abstract

Eşler, evlilik birliği kurarken veya kurmadan önce kanunda seçimlik olarak öngörülen mal rejimlerinden birini kabul edecekleri gibi mal rejimi seçmedikleri takdirde de yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimini kabul etmiş sayılacaktır. Edinilmiş mallara katılma rejimi tasfiyesinin mutlaka açılacak bir dava ile yapılması zorunlu olmayıp eşlerin veya eşlerden birinin ya da her ikisinin ölmüş olması durumunda mirasçılarının kendi aralarında yapacakları bir anlaşma (sözleşme/ protokol) ile de mal rejiminin tasfiyesini yapmaları konusunda hiçbir yasal engel bulunmamaktadır. Edinilmiş mallara katılma rejiminde, rejimin tasfiyesi sonucunda eşlerin veya mirasçılarının artık değere katılması, hesaplanan artık değer üzerinden belli oranda bir alacak hakkına sahip olması söz konusudur. Kanun koyucu kural olarak her eşin veya mirasçılarının diğer eşe ait artık değer üzerindeki pay oranını, artık değerin yarısı olarak kabul etmiş ise de bu hüküm emredici nitelikte olmayıp eşlerin yapacakları bir mal rejimi sözleşmesi ile başka bir katılma esası veya oranı kararlaştırabilmeleri mümkündür. Alacağın mirasçılara intikali de mümkündür. Dolayısıyla sağ kalan eşe karşı, ölen eşin mirasçıları katılma alacağını talep etme hakkına sahiptirler. Artık değerin aktiflerini mevcut edinilmiş mallar, eklenecek değerler, kişisel mala giden edinilmiş mal karşılığı (denkleştirme alacağı); pasiflerini ise diğer eşin değer artış payı alacağı, edinilmiş mala giden kişisel mal karşılığı (denkleştirme borcu) ve diğer borçlar oluşturmaktadır. Yasal düzenlemede, artık değer (katılma alacağı), eklenmeden ve denkleştirmeden elde edilen miktarlar da dâhil olmak üzere her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden bu mallara ilişkin borçlar çıkarıldıktan sonra kalan miktar olarak belirtilmektedir. Miras hakkı, ölen eşin kişisel malları ile edinilmiş mallarının tamamının üzerinden hesaplandığından katılma alacağına sahip eş veya ölen eşin mirasçılarının öncelikle mal rejiminin tasfiyesini talep etmeleri, sonrasında miras hakkını talep etmeleri, alacak miktarının doğru ve adil bir şekilde hesaplanması için gereklidir. Eşlerin kişisel ve edinilmiş malları üzerinde yönetme, yararlanma ve tasarrufta bulunma hakları vardır. Türk Medeni Kanunu'nda, eşin dilediği şekilde malvarlığına ilişkin olarak işlem yapması, diğer eşin haklarını zarara uğratıyor ya da bu hakları ber taraf ediyorsa bu eşe yönelik koruyucu tedbirler ayrıca düzenlenmiştir. Buna göre eşlerden birisi şahsi borçları nedeniyle diğer eşin tasfiye sonucunda alacağı miktarı ve menfaatleri ihlal ediyorsa veya böyle bir ihtimal var ise bu riskle karşı karşıya kalan eş, hâkime başvurarak mevcut mal rejiminin mal ayrılığına dönüşmesine karar verilmesini isteyebilecektir. Bununla birlikte boşanma davası devam ediyorsa veya ayrılık ya da ayrı yaşam durumunda eşlerin talep etmesi ile veyahut da hâkimin re 'sen karar vermesi ile mağdur olabilecek eşi korumak amacıyla mahkeme kararıyla olağanüstü mal rejimine geçiş mümkün olabilmektedir.

Spouses can accept one of the selective matrimonial property regimes written in the Law at the time of marriage or before the marriage. If the spouses have not chosen any property regime, then it will be presumed that the statutory regime of participation in acquired properties will be applied. It is not mandatory that the ending of the regime of participation in acquired properties done by opening a lawsuit. There is no legal obstacles regarding the termination of property regime with an established agreement/protocol between the spouses or one of the spouse. This is also valid for the legal heirs in case of both of the spouses' death. According to the regime of participation in acquired properties, at the end of the regime spouses or their legal heirs have the right to take a certain proportion of calculated asset. Although Law Maker accepted in principle that the each spouse or the heirs have the right to take the half of the matrimonial profit, this rule is not mandatory as it is possible that the spouses can decide on a propery regime agreement which includes different participation rule or a different proportion of matrimonial profit. Transfer of the credit to heirs is also possible. Therefore, against the living spouse, heirs of the dead spouse have the right to claim the participatory due. The actives of matrimonial profit are acquired properties, share of matrimonial profit, added values, balancing claims. Passives consist of debt of value added share,balancing debt and the other debts. In legal regulation,participation claim is indicated as the amount left after the substraction of debt from the adedd and the balancing amount. Right of inheritance is calculated over the individual properties/assets of the dead spouse and the total of the acquired property. Therefore, the spouse or the heirs of the dead spouse who have the participation credit initially have to demand the liquidation of property regime, then have to claim the heritage right fort he right and fair calculation of the amount of credit. Spouses have the right to manage, to benefit and the right of diposal over the personal and acquired properties. Turkish Civil Law also makes special arrangement regarding protective measures for the spouse whose rights are damaged or his/her rights are averted by the the other spouse's right to do what she/he wants to do on his/her properties. According to this, one of the spouse can demand the current property regime turn into property seperation by appealing to judge in case of one of the spouse's personal debt breach the amount and benefit of the spouse after the liquidation or there is such a possibility. At the same time, in case of the divorce lawsuit or seperation or seperate living, with the demand of the spouses or with the ex-officio decision of the judge, it is possible to switch to an extraordinary property regime for protecting the the aggrieved party.