Yiyeceklerin uzamsal temsili

Abstract

Evrim perspektifinden, insanlar hayatta kalabilmek için yüksek kalorili yiyeceklere karşı bir yanlılık geliştirmişlerdir. Ancak bu yanlılık, besin bulmakta zorlanmayan modern insanlar için sağlık riskleri oluşturabilir. Bu risklerin önüne geçmek için insanların yiyecek seçimlerini sağlıklı yönde etkileyecek yöntemlere ihtiyaç vardır. Bu yöntemlerden biri, belli tür yiyecek türlerinin zihinsel olarak belli konumlarda temsil edilmesi, yani mekansal yanlılık olabilir. Bu tezde, yiyeceklerin mekandaki zihinsel temsili iki çalışma ile araştırılmıştır. Yiyeceklerin mekansal temsili, insanların sağlık algısı ve yiyecek tercihleri üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Çalışma 1, mekansal konumlar ile (sağlıksız) besinler arasında bir zihinsel temsil olup olmadığını araştırmayı amaçlamıştır. Sağlıklı (sağlıksız) besinlerin sol ve üst (sağ, alt) konumlara yerleştirilmesi, yiyeceklerin mekandaki zihinsel temsiline uygun olarak kabul edilmektedir. Yiyeceklerin, uzamsal boşluğa zihinsel uyumlu olarak yerleştirilmesinin görev performansını artıracağı hipotezi test edilmiştir. Sonuçlar, mekansal yanlılık veya yüksek kalori yanlılığını desteklememiştir. Mekansal yanlılık, Çalışma 2'de 2 deney ile daha detaylı olarak incelenmiştir. Sağlıklı yüksek kalorili ve sağlıksız düşük kalorili yiyeceklerin zihinsel mekansal temsili henüz gösterilmemiştir. Bu nedenle, Çalışma 2, sağlıklı ve sağlıksız yiyeceklerin mekandaki temsili üzerine araştırma yapmayı amaçlamıştır. Dört besin kategorisinin (sağlıklı düşük kalorili, sağlıklı yüksek kalorili, sağlıksız düşük kalorili, sağlıksız yüksek kalorili) mekansal temsili, bir dizi besin yerleştirme görevi ile değerlendirilmiştir. Sonuçlar sağlıklı ve sağlıksız yiyecekler için dikey yan yanlılık konusunda destek sunmuştur. Tüm deneylerde gerçek hayatta yiyecek seçimleri incelenmiş ve yüksek kalorili yanlılığın gerçek yaşam yiyecek seçimi davranışına yansıyıp yansımadığı araştırılmıştır. Sonuçlar, yüksek kalorili yiyeceklerin tercih edildiğini göstermiştir. Mekansal yanlılığı destekleyen bulgular, pazarlama ve tüketici davranışı araştırmalarında ürün yerleşimi düzenlemeleri aracılığıyla daha sağlıklı seçimlerin teşvik edilmesinde kullanılabilir.

Early humans had to rely on high-calorie foods to ensure survival. However, this evolutionary bias for high-calorie foods can pose health risks in modern times. To mitigate the obesogenic consequences of this bias, new strategies should be developed. One factor that can modulate people's food choices is argued to be side bias, an internal disposition to mentally associate certain food types to particular sides, such as left or right. This bias plays an essential role in people's healthiness perception, ultimately affecting food choices. In the present thesis, mental representation of food items in space was investigated in two studies. Study 1 aimed to investigate whether a mental representation is present between the spatial locations and (un)healthy foods. The results did not support either the spatial bias or high-calorie bias in memory. Side bias was further investigated through two experiments in Study 2. Aim was to test mental spatial representation of healthy high-calorie and unhealthy low-calorie food categories. The spatial representation of four food categories (healthy low-calorie, healthy high-calorie, unhealthy low-calorie, unhealthy high-calorie) was assessed via food placement task. Study 2 provided evidence for a side bias, particularly related to the vertical axis. Moreover, in all experiments participants' food choices were investigated to see whether high-calorie bias reflected onto real-life food choice behaviour by presenting participants with a variety of healthy and unhealthy snacks. The results revealed a clear for high-calorie bias food choice, both natural and processed. Results supporting side biases can be utilised in marketing and consumer behaviour research to induce healthier choices in consumers by making placement arrangements on the product layouts.