Öz Yeterlilik ve Hemodiyaliz Tedavisi: Nitel ve Nicel Bir Yaklaşım

Abstract

Giriş: Öz yeterliliğin ölçülmesine yönelik teori temelli yaklaşım, hemodiyaliz hastalarının diyet ve sıvı tüketimi kısıtlamaları konusunda yaşadıkları zorlukları açıklamak konusunda yetersiz kalmaktadır. Amaçlar: Bu kısıtlamalar nedeniyle yaşanan zorlukların çeşitliliğinin tespit edilebilmesi, klinisyenlerin hasta görüşmelerinde hastaları yönlendirebilmeleri için bu zorlukların sayısallaştırılması için nitel ve nicel araştırmaların yönlendirebilmeleri ‘açısından’ bir araya getirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, öz yeterlilik kavramı, diyet ve sıvı tüketimi konusundaki zorluklar üzerine temellendirilmiş ve elde edilen bulgular, karşılaştıkları her zorluğun üstesinden gelebilme kapasiteleri hakkındaki hasta algılarının sayısallaştırılmasını sağlayacak bir anket formunun hazırlanması amacıyla kullanılmıştır. Yöntem: Nitel çalışmanın örneklemi 16 hemodiyaliz hastasından oluşurken, nicel çalışma 156 hemodiyaliz hastasını içermiştir. Bulgular: Nitel bulgular, hastaların diyet ve sıvı tüketimine yönelik kısıtlamalar nedeniyle bir dizi özgül zorluk yaşadığını ortaya çıkarmıştır. Bunların arasında pratikte yaşanan kısıtlamalar, başkalarıyla bir araya gelmek, hemodiyalizi diyete uymamanın telafisi olarak görmek, diyet ve sıvı kısıtlamalarından sıkılmak, rahatsızlık, duygusal sıkıntı gibi duygusal zorluklar bulunmaktadır. Sıvı kısıtlamalarıyla ilgili karşılaşılan en yaygın zorluk hastanın yemek yerken sıvı tüketme hakkının kalmamış olmasıdır. Diyet kısıtlamalarıyla ilgili yaşanan en yaygın zorluk ise diyetten sıkılmak olarak bildirilmiştir. Sonuç: Bulgular, temellendirilmiş öz yeterliliğin bütüncül bir olgu olduğunu ancak geniş çapta özgül zorluklar barındırdığını önermektedir. Tespit edilen zorluklar, diyet ve sıvı kısıtlamalarına uyum sağlamayı geliştirmek için gerçekleştirilebilecek eğitimsel müdahalelere bir kanıt temeli sağlamıştır

Background: The theoretically driven approach to the measurement of self-efficacy fails to capture the challenges that hemodialysis patients experience in following their dietary and fluid restrictions. Aims: A combination of qualitative and quantitative research is necessary to identify the range of challenges associated with these restrictions and to quantify them if clinicians are to be guided in their consultations with patients. In this study the construct of self-efficacy was grounded on the basis of challenges to dietary and fluid restrictions, and the findings were used to develop a questionnaire to quantify the patients’ perceptions of their ability to overcome each challenge. Materials and Methods: The sample for the qualitative study consisted of 16 hemodialysis patients and the quantitative study included 156 hemodialysis patients. Results: The qualitative findings showed that the patients experienced a range of specific challenges to dietary and fluid restrictions. Among these were practical constraints, being with others, the view of hemodialysis as compensating for dietary non-compliance, and emotional challenges including discomfort, distress, and boredom with dietary and fluid restrictions. The most common challenge to fluid restrictions was eating while not having any fluid allowance left. Boredom with diet was the most common challenge to diet. Hemodialysis treatment was a justification for a significant number of patients to neglect their dietary and fluid restrictions. Conclusion: The findings suggest that grounded self-efficacy is a unitary phenomenon, but that it incorporates a wide spectrum of specific challenges. The challenges identified herein have provided an evidence base for educational interventions to improve compliance with dietary and fluid restrictions.